Nhiệm vụ của báo chí là cung cấp thông tin kịp thời và chính xác đến bạn đọc, và để bạn đọc hiểu rõ và đúng những gì mình truyền tải thì việc sử dụng ngôn ngữ chuẩn mực là một điều rất quan trọng. Ở góc độ bài viết này, chúng tôi chỉ xin nêu lên một ví dụ nhỏ về việc dùng từ sai của báo chí mà có thể gây tác động tiêu cực đến người đọc và dư luận xã hội.
Gần đây chúng ta thấy xuất hiện từ “phu” trên một loạt các trang tin. Vậy thì “phu” là gì? Theo định nghĩa của các từ điển tiếng Việt thì “phu” là “người dân bị lao dịch, phải làm những công việc nặng nhọc trong chế độ cũ như: phu xe, phu mỏ, phu đồn điền…” Như vậy, từ “phu” rõ ràng là chỉ dùng cho những nghề nặng nhọc trong chế độ cũ, xin nhấn mạnh là trong chế độ cũ, nhất là trong thời kỳ thực dân Pháp đè đầu cỡi cổ dân ta. Nhà thơ Tố Hữu đã từng cay đắng mô tả cuộc sống lầm than của người công nhân dưới thời Pháp thuộc như thế này:
Cha trốn ra Hòn Gai cuốc mỏ.
Anh chạy vào đất đỏ làm phu.
Bán thân đổi mấy đồng xu.
Thịt xương vùi gốc cao su mấy tầng...
“Phu” là một cách gọi “bần cùng hóa” tầng lớp nhân dân lao động dưới chế độ thực dân cũ. Nó phản ánh sự bóc lột tàn nhẫn và vô lương đến tận xương tủy của bọn chủ tư bản cấu kết với chính quyền thực dân, phong kiến mà điển hình nhất là đối với công nhân mỏ và công nhân cao su. Từ “phu” tưởng chừng như chỉ còn trong sử sách và đã được khép lại cùng cái quá khứ đau thương của người công nhân dưới chế độ cũ thì nay bỗng nhiên được dựng dậy bởi sự “vô tư” của báo chí hiện đại. Và họ không ngần ngại gán từ “phu” cho bất cứ ai đang làm công việc nặng nhọc hiện nay trong xã hội như: phu vàng, phu trầm, phu hồ, phu đá... Không biết phu ở đâu ra mà lắm thế! Chưa hết họ còn nỡ “hồn nhiên” gọi công nhân khai thác vàng ở đất nước của mình là “phu vàng” (sự thật họ là công nhân làm việc cho một công ty TNHH) trong khi gọi những người thợ làm việc ở các mỏ vàng Nam Phi là “công nhân”!
 |
| Phu phen làm đường thời Pháp thuộc |
Không hiểu các nhà báo của ta non kém trong ngôn từ hay có ý tứ gì khác? Các nhà báo hãy thử gọi công nhân ngành than và ngành cao su hiện nay là “phu” xem cái alo của các vị còn không! Dùng từ “phu” để chỉ những người công nhân hiện nay là không thể chấp nhận được. Cái xã hội đen tối dưới chế độ thực dân nửa phong kiến vốn đã bị nhân dân lao động vùng lên đập tan nay lại lấp ló xuất hiện trên những trang báo.
Cá biệt, trong vụ lùm xùm “hải chiến Hoàng Sa” vừa qua, có báo đăng bài trong đó thản nhiên gọi Trung Quốc là Trung Cộng. Có đốt đuốc đi tìm trên bản đồ thế giới cũng không thấy có cái nước nào là Trung Cộng. "Cộng" (trong từ cộng sản) thường được gắn sau tên một nước là cách gọi mang hàm ý xấu, có tính miệt thị của đám cờ vàng bại não mang nặng sự thù hằn đối với những nước theo chủ nghĩa Cộng sản như: Việt Cộng, Trung Cộng, Nga Cộng... Vậy mà tờ Petrotimes, một tờ báo của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, cứ tỉnh bơ gọi Trung Quốc là "Trung Cộng" như thể họ đang là một cái loa chống cộng của quá khứ 40 năm về trước.
Tục ngữ có câu “Sai một li, đi một dặm”, nhưng báo chí có khi chỉ sai một từ hay một câu là cả phóng viên hoặc tờ báo phải cuốn gói ra đi. Cách dùng từ ngữ vô ý thức và trách nhiệm của một số tờ báo, trang tin hiện nay không những làm mất đi sự trong sáng của tiếng Việt mà ở một góc độ nào đó còn có thể gây ra suy nghĩ lệch lạc cho người đọc. Thiết nghĩ, đây là vấn đề cần phải chấn chỉnh ngay!
